Ulicami Wilna. Najcenniejsze zabytki architektury naszej stolicy

Pierwsze, na co zwracamy uwagę w Wilnie, to jest ilość i różnorodność kościołów. Tutaj przeplata się wiele stylów architektury: gotyk, barok, renesans, klasycyzm itd. Oprócz kościołów i innych zabytków architektury w Wilnie jest dużo muzeów, teatrów oraz innych placówek kulturalnych.

Oto najcenniejsze zabytki stolicy:

Katedra Wileńska została ufundowana przez Władysława Jagiełłę, w jej pierwotnym drewnianym kształcie, po przyjęciu chrztu w 1387 roku. Była ona kilkakrotnie przebudowywana, a w 1801 roku stała się taką, jaką jest dziś. Przebudowana została według projektu Wawrzyńca Stuoki Gucewicza. Nie jest podobna do pierwowzoru, zbudowana jest w stylu klasycystycznym, niezmienne zostały tylko dwie kaplice: Kazimierzowska i Królewska. Z zewnątrz katedrę zdobią rzeźby, płaskorzeźby, posągi. Na szczycie budowli wznoszą się drewniane, pokryte blachą posągi św. Heleny z krzyżem (w środku), św. Stanisława (z lewej) i św. Kazimierza (z prawej). Wewnątrz katedrę zdobią obrazy i posągi. Warto zwrócić uwagę na barokową kaplicę św. Kazimierza. Znajduje się tam srebrna trumna ze szczątkami św. Kazimierza oraz obraz Świętego, przedstawiający go z trzema rękami. Inna kaplica, to kaplica Królewska, w której, jak głosi jedna z legend, odbył się ślub Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną.

Jedną z najbardziej znanych pozostałości średniowiecznych w Wilnie jest Baszta Giedymina. Jest to ocalała część Zamku Górnego, wzniesionego przez Giedymina w XIV wieku na szczycie góry Turzej. Po pożarze odbudowano ją w stylu gotyckim. Z górą tą – zwaną też Górą Giedymina – związana jest legenda powstania Wilna. Litewski książę Giedymin, wybrawszy się ze swojego zamku w Trokach na polowanie, zapuścił się aż do miejsca zbiegu rzek Wilii i Wilenki. Tutaj znużony usnął, a przyśnił się mu żelazny wilk, który wył na cztery strony świata. O wytłumaczenie snu książę zwrócił się do znanego wieszcza Lizdejki. Ten oznajmił, że w tym miejscu należy zbudować gród, który zasłynie na cztery strony świata. Giedymin wysłuchał i wzniósł u stóp góry gród, zwany Wilnem. Obecnie w Baszcie Giedymina mieści się muzeum z licznymi eksponatami z czasów średniowiecznych. Taras wieży jest pięknym punktem obserwacyjnym.

Kolejnym zabytkiem jest kościół św. Piotra i Pawła. Wybudowany został on z inicjatywy hetmana Michała Kazimierza Paca w II połowie XVII wieku. Wystrój wnętrza zaprojektowali znani ówcześnie artyści włoscy. Charakterystyczna dla budowli jest monumentalna fasada, bogato zdobiony portal z wizerunkiem herbu Paców oraz figurami aniołów. W świątyni pochowany został fundator. Jej wnętrze nie ma sobie równego w tej części Europy i zachowało się w postaci niemal niezmienionej od czasu wybudowania. Znajduje się w nim ogromna liczba rzeźb (około 2000). Sklepienia i ściany kościoła wypełnione są zdobieniami i malowidłami przedstawiającymi motywy biblijne. Dla upamiętnienia wizyty papieża Jana Pawła II na Litwie plac przed kościołem nazwano jego imieniem.

Następnie, warto zwrócić uwagę na Górę Trzykrzyską (jeszcze zwaną Łysą lub Krzywą). Stoi na niej pomnik – trzy białe krzyże. Według legendy na Górze Łysej za czasów Olgierda umęczono siedmiu franciszkanów. Czterech strącono do Wilejki, zaś trzy Krzyże z ciałami męczenników ustawiono na górze. Dla upamiętnienia ich męczeństwa wileńscy franciszkanie wznieśli na Łysej Górze trzy drewniane krzyże. W 1916 roku wzniesiono betonowe krzyże według projektu Antoniego Wiwulskiego (polski architekt, który jest pochowany na wileńskim cmentarzu – na Rossie).

Kolejnym wartym uwagi zabytkiem Wilna jest kościół św. Anny. Miniaturowy kościółek św. Anny uchodzi za jedną z najpiękniejszych świątyń Europy. Jest perłą późnego gotyku. Świątynia zbudowana jest z 33 gatunków cegieł. Legenda głosi, iż Napoleon, który przebywał w Wilnie podczas wyprawy na Moskwę, powiedział, że chciałby to arcydzieło gotyku na dłoni przenieść do Francji. Inna legenda głosi, że z budową tego kościoła jest związany tragiczny wypadek. Według tej legendy, budowę kościoła św. Anny rozpoczął mistrz Wojciech z Mińska, który miał córkę Marię i zięcia Jana. Po powrocie zza granicy, gdzie Jan się uczył sztuki budowlanej, zięć skrytykował teścia. Mistrz Wojciech poczuł się obrażony i stwierdził, że skoro on nie potrafi, niech spróbuje zięć. Jan przystąpił do pracy i gdy świątynię zbudował, zaprosił żonę i Wojciecha obejrzeć ją. Mistrz był zauroczony tym, co zobaczył, i zrozumiał, że on na pewno nie potrafiłby stworzyć czegoś takiego. Do jego serca zakradła się ogromna zazdrość i kierując się nią Wojciech zrzucił Jana z rusztowań i on skonał u nóg stojącej niedaleko kościoła żony.

Zwiedzając Wilno, nie można pominąć Uniwersytetu Wileńskiego. Uczelnia powstała z inicjatywy Stefana Batorego w 1579 roku. W momencie powstania językiem wykładowym uczelni była jeszcze łacina, utworzono wówczas trzy wydziały: filozoficzny, teologiczny i prawniczy (obecnie jest ich 12). Uniwersytet bardzo długo był jedyną wyższą uczelnią na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Na tej uczelni studiowali między innymi: Adam Mickiewicz, Józef Ignacy Kraszewski, Czesław Miłosz. Warto też zajrzeć do barokowego kościoła św. Janów. Cenny jest wystrój wnętrza świątyni. Z pierwotnych 23 wspaniałych rokokowych ołtarzy zachowało się tylko 10. Na organach tego kościoła grał twórca polskiej opery narodowej – Stanisław Moniuszko.

Jednym z najbardziej znanych zabytków Wilna jest Ostra Brama. Początkowo znana też jako Miednicka. W średniowieczu była po prostu jedną z 9 bram wjazdowych do Wilna, otoczonego wałami i murami warownego miasta. Swój późniejszy rozgłos brama zawdzięcza cudownemu Obrazowi Matki Boskiej Ostrobramskiej, umieszczonemu tam na początku XVII wieku: „Aby ludzie wchodząc i wychodząc z miasta, polecali się opiece Matki Najświętszej.”. Kaplicę nad bramą wybudowano dopiero wówczas, gdy obraz zasłynął cudami. Z biegiem lat bramy miejskie straciły swoje znaczenie i wraz z murami obronnymi albo runęły, albo zostały rozebrane. Pozostała tylko ta jedna. Z Obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej związana jest legenda. Głosi ona, że podczas próby obrabowania kaplicy przez jednego z żołnierzy szwedzkich, obraz ożył i ręka Matki Boskiej z niesamowitą siłą wypchnęła żołdaka z kaplicy. On wypadł przez okno i zmarł. O cudowności obrazu świadczą wota, których obecnie już jest około 8000. Pokrywają one ściany kaplicy. Wspomniana jest w wielu utworach. Adam Mickiewicz w „Panu Tadeuszu” pisał: ”Panno święta, co w Ostrej świecisz Bramie”, a Józef Ignacy Kraszewski dodał: „(…) któż nie zna tej łagodnej i pięknej twarzy Maryi Dziewicy z pełnym miłosierdzia i litości obliczem (…)”

To jest tylko znikomo mała część tego, co można zobaczyć w Wilnie. Za każdym razem udając się na starówkę wileńską, można odkryć dla siebie coś nowego. Możliwie, że będzie za mało całego życia, żeby zapoznać się ze wszystkimi tajemnicami wąskich uliczek Wilna. „Poznać Wilno, to znaczy – ukochać je na zawsze. (…) Lecz piękno Wilna nie kończy się na jego krajobrazie, ono raczej dopiero od niego się zaczyna i snuje dalej swój czar w bryłach i szczegółach budynków miasto tworzących” – mówił profesor Juliusz Kłos o Wilnie.