Trudno ustalić, kiedy powstał pierwszy kościół albo jakiś inny budynek kultu chrześcijańskiego w Ławaryszkach, lecz wiadomo iż założycielką parafii ławaryskiej i fundatorką kościoła pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela była Anna z Rudominów Pacowa. W 1642 roku podkanclerzowa litewska Pacowa z własnego wyposażenia wydzieliła beneficjum dla parafii ławaryskiej. Początkowo parafia należała do dekanatu wileńskiego, a gdy w 1914 r. utworzono dekanat turgielski, parafia weszła w jego skład. Tuż przed II wojną światową parafia należała do dekanatu worniańskiego, a obecnie należy do dekanatu niemenczyńskiego.
W 1642 roku stanął tu pierwszy dom Boży, który podczas najazdu rosyjskiego w 1655 roku został spalony. W latach 1669-1670 biskup wileński Aleksander Kazimierz Sapieha odbudował świątynię. Ta jednak w 1750 roku ponownie spłonęła. Na polecenie biskupa wileńskiego Michała Jana Zienkowicza wybudowano nowy kościół, jak i poprzednie – z drewna. 14 sierpnia 1768 roku świątynia parafialna została konsekrowana przez wileńskiego biskupa sufragana Tomasza Ignacego Zienkowicza. Kościół miał 36 łokci długości i 15 łokci szerokości.
Ponieważ parafia i liczba parafian stale rosła, zaszła potrzeba zbudowania nowego i większego kościoła. Ks. Jan Kryński (Kryńki?), ówczesny proboszcz ławaryski w końcu XIX wieku już gromadził na ten cel fundusze. Poczyniono nawet wykopy pod fundament, jednak większe prace nie ruszyły, ponieważ miejsce, w którym miała stanąć nowa świątynia, było zbyt nisko położone i podmokłe.
W 1898 roku odnowiono myśl zbudowania nowej murowanej świątyni. Ks. Józef Mironas wybrał pod nią nowe miejsce w sosnowym lasku nad Wilenką. W 1899 roku administracja carska wydała pozwolenie na budowę świątyni. Wśród parafian zebrano jak na tamte czasy dość pokaźną sumę pieniężną, 11 tysięcy rubli srebrem. Nowy kościół miał pomieścić 1 200 osób.
Dzięki gorliwości proboszcza ks. Józefa Mironasa oraz miejscowych parafian już w 1900 roku poświęcono i wmurowano kamień węgielny, a już w 1906 roku poświęcono mury nowego kościoła po wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Prace wykończeniowe trwały do 1912 roku. Chociaż parafianie mogli ofiarować niewiele gotówki, lecz bardzo gorliwie służyli pracą przy trwającej budowie. Ponieważ funduszy na całkowite wykończenie budowli zabrakło, nie ukończono sklepienia i posadzki.
Budowlę pomyślano z rozmachem. Wzniesiona z cegły w stylu neogotyckim świątynia ma 42 metry długości oraz 17 szerokości. Nad całością górują dwie wieże, których wysokość sięga 51 metrów. W 1924 roku został ukończony ołtarz główny, utrzymany w gotyckim stylu.
Kościół i ołtarz główny 20 listopada 1927 roku konsekrował arcybiskup wileński Romuald Jalbrzykowski. Stary kościół w 1908 roku przeniesiono do Szumska, ponieważ tamtejszy pod wezwaniem św. Michała Archanioła zamieniono w cerkiew prawosławną, a w 1937 roku ten dom Boży trafił do Dubniczek (wtedy terytorium II Rzeczpospolitej Polskiej, a obecnie – terytorium Republiki Białoruś).
W bocznych nawach zostały umieszczone XIX-wieczne barokowe ołtarze ze starego kościoła. W lewej nawie znalazł się ozdobiony posrebrzaną szatą ołtarz Matki Bożej Różańcowej, datujący się XVIII wiekiem. Parafianie otaczają go szczególną czcią, a o cudownych właściwościach zaświadcza 46 wotów dziękczynnych.
W prawej nawie ustawiono ołtarz św. Józefa. Centralne miejsce zajmuje tu obraz św. Józefa, ozdobiony posrebrzaną szatą. Pochodzi z XVIII-XIX wieku, jest dziełem szkoły malarskiej J. Czechowicza.
Prawdziwym skarbem domu Bożego są obrazy św. Józefa i św. Wawrzyńca, zawieszone na ścianach prezbiterium. Dokładnie nie wiadomo, kiedy i skąd trafiły do ławaryskiego kościoła. Bardzo prawdopodobne, iż obrazy przeniesiono do Ławaryszek z kościołów wileńskich, gdy te zamykano. Jest oczywiste, iż mają one dużą wartość artystyczną i sakralną. W 2001 roku obrazy te odnowiono.
W latach 1913-1914 w kościele ławaryskim zbudowano szesnastogłosowe organy stożkowe o mechanicznej trakturze z kontuarem z przodu. Instrument wykonano w zakładzie organmistrza Piotra Wojciechowicza w Wilnie, a zakupiono z ofiar miejscowych parafian staraniem ks. Konstantego Gruździa. Jego też staraniem zostały nabyte stacje Drogi Krzyżowej. 16 września 1913 roku kanonicznie erygowano Drogę Krzyżową.
Szczególne miejsce w dziejach każdego kościoła zajmują dzwony. Każdy, kto odwiedza Ławaryszki, podziwia piękno brzmienia trzech dzwonów, zawieszonych w lewej wieży kościoła. Dwa z nich: Św. Józef, e tonacji, ważący 855 kg, i Św. Jan, c tonacji, ważący 254 kg, zostały odlane ze spiżu dzwonowego w ludwisarni braci Felczyńskich. Dla kościoła ławaryskiego za 11 765 złotych w 1928 roku nabył je ks. Kazimierz Zacharzewski, a 16 czerwca 1929 roku konsekrował arcybiskup Romuald Jałbrzykowski. Za czasów proboszczowania ks. Zacharzewskiego wokół kościoła wzniesiono mur.
Ciekawa jest historia trzeciego dzwonu o wadze 450 kg, któremu nadano imię Św. Marcina. Gdy w 1865 roku rząd carski zlikwidował kaplicę w Miednikach, datowany rokiem 1774 dzwon został przeniesiony do Ławaryszek. W 1927 roku parafia ławaryska spłaciła za niego dla odtworzonej parafii miednickiej 3 150 złotych.
Oprócz tych trzech dzwonów w maleńkiej wieży nad prezbiterium zawieszono sygnaturkę o wadze 6 kg. W 2009 roku kościelne dzwony ławaryskie zostały zautomatyzowane.
Plebanię kościelną – parterowy budynek z sosnowego drzewa – zbudowano w 1908 roku staraniem ks. Mironasa. Miał on wtenczas 20 metrów długości i 12 metrów szerokości. Później jednak nadbudowano piętro. W 1948 roku w znacjonalizowanej przez władze komunistyczne plebanii urządzono ambulatorium i mieszkania dla lekarzy. W 1989 roku plebania wróciła do prawowitego gospodarza – parafii. Odtąd budynek był nieraz odnawiany. Ostatni gruntowny remont miał miejsce w latach 2008-2009.
W 1937 roku zbudowano dom parafialny. Uczyniono to na koszt dwóch dobrodziejek, którym przeznaczono we wnętrzu dwa mieszkania. Po ich śmierci mieszkania te wraz z całym domem, zgodnie z wolą fundatorek, zostały własnością parafii. W 1948 roku dom parafialny, podobnie jak plebania, został skonfiskowany przez władze i przekazany miejscowemu kołchozowi. Mieściła się tu biblioteka i dom kultury. Parafia odzyskała budynek w 1992 roku. Chociaż potrzebuje on renowacji, wciąż jest wykorzystywany dla potrzeb parafii i miejscowej ludności.
W bardzo uroczym miejscu, nad brzegiem Wilenki, w 1920 roku założono nowy cmentarz parafialny. Podczas wojny polsko-bolszewickiej 1920-1921 został on mocno zdewastowany. Wtedy to bowiem zrywano metalowe figurki z krzyży, zawłaszczano metalowe ogrodzenia. W latach 1970-1975 cmentarz nieznacznie powiększono, co też po raz ostatni uczyniono w 1995 roku. Miejsce pochówku okala drewniany płot.
Prawdopodobnie już w XVII wieku w Ławaryszkach istniała szkółka parafialna. J. Kurczewski, opisując biskupstwo wileńskie, wspomina, że w 1781 roku uczęszczało do niej zaledwie trzech dzieci pochodzenia włościańskiego. W 1790 roku szkółka liczyła już 8 uczniów. Na podstawie dokumentów archiwalnych ustalono, że pod koniec XVIII wieku przy kościele ławaryskim istniał przytułek dla ubogich, zwany szpitalem.
W 1760 roku w Ławaryszkach powstało Bractwo św. Józefa, natomiast 12 października 1765 roku w parafii zostało założone Arcybractwo Świętego Różańca.
Duchowieństwo:
Ks. Mikołaj Narwojsz (1644-1702), pierwszy proboszcz, pełnił posługę duszpasterską przez 58 lat
Ks. Marcin Naruszewicz (1702-1711)
Ks. Mikołaj Przeładowski (1711-1714); w tym czasie wikariuszem był ks. Krzysztof Mackiewicz
Ks. Antoni Szipiło (1714-1716)
Ks. Adam Woysogierd (1716-1717)
Ks. Antoni Czartoszewski (1717-1718); wikariusz – ks. Marcin Jotko
Ks. Mikołaj Narszowicz (1718)
Ks. Mikołaj Klimowicz (1718-1721)
Ks. Józef Szydłowski (1721-1732)
Ks. Mikołaj Duszewski (1732-1745)
Ks. Antoni Adomowicz (1745-1750)
Ks. Franciszek Szankiewicz (1750-1752)
Ks. Maciej Ostrowski (1752-1753)
Ks. Antoni Zawadzki (1753-1760)
Ks. Józef Tawrel (1760-1765)
Ks. Józef Jawiel (1765-1768)
Ks. Baltazar Klimowicz (1768-1771)
W latach 1771-1791 w Ławaryszkach rezydowali wikariusze:
Ks. Bartłomiej Chmielewski
Ks. Franciszek Kulwieć
Ks. Benedykt Kulwieć
Ks. Tomasz Moniuszko
Ks. Mikołaj Wickert (1791-1794)
Ks. Antoni Kulwieć (1794-1828)
Ks. Dominik Burniewicz, dziekan wileński (1828-1856)
W tych czasach rezydowali tu wikariusze:
Ks. Simplicjusz Dauksza
Ks. Jerzy Markiewicz
Ks. Romuald Krzyżanowski
Ks. Józef Budkiewicz
Ks. Adam Wirwisz-Wigrowicz
W pierwszej połowie XIX wieku posługę w Ławaryszkach sprawowali:
Ks. Władysław Kozłowski
Ks. Konstanty Bielski
Ks. Anzelm Baniewicz
Ks. Faustyn Klek
Ks. Julian Kołłataj
Ks. Robert Udawicz
Ks. Antoni Świtkowski
Ks. Atanazy Radziewicz
Ks. Antoni Sokołowski
Ks. Józef Zagórski
Ks. Dionizy Radziecki
Ks. Jan Borkowski
Ks. Jan Szyszkowski
Ks. Mikołaj Brzośniewski
Ks. Mikołaj Ławmiański
Ks. Klemens Dajudrowicz
Ks. Telesfor Misiukiewicz
Ks. Modest Misiewicz
Niektórzy z wymienionych duchownych byli administratorami parafii, inni zaś – wikariuszami.
Ks. Jan Bohatyrowicz (1856-1861), zmarł w Ławaryszkach.
Ks. Bonifacy Rowbicki (1861-1862).
Ks. Mikołaj Łowmiański (1862-1865); w tym czasie wikariuszem był ks. Feliks Nawowski.
Ks. Jan Borkowski (1865-1866).
Ks. Jan Kuleszo (1866).
W latach 1866-1874 jako administratorzy lub wikariusze pracowali:
Ks. Jan Komkowski
Ks. Jeronim Werpuchowski
Ks. Józef Wróblewski
Ks. Placyd Bogdziewicz
Ks. Konstanty Wikulewicz
Ks. Placyd Lankiewicz
Ks. Romuald Staszewicz-Stasiun (1874)
Ks. Franciszek Krzyżewicz (1875-1876)
Ks. Placyd Bogdziewicz (1876-1877); w tym czasie wikariuszem był ks. Mikołaj Miłkowski
Ks. Roman Staszewicz (1877-1879)
Ks. Zygmunt Kość (1879-1882)
Ks. Eustachy Jeleniewski (1882-1883)
Ks. Kipr Budziecki (1883-1889)
Ks. Jan Sadowski (1889)
Ks. kanonik i prałat Wilhelm Borodzicz (1889-1890); w tym czasie wikariuszami byli: ks. Antoni Żwyłowski, ks. Piotr Prunski, ks. Wiktor Ellert
Ks. Jan Kryński (1895-1897); ks. Onufry Piotrowski – wikariusz.
Ks. Józef Mironas (1898-1912), budowniczy kościoła
Ks. Bolesław Kazimierz Serafin – wikariusz.
Ks. Konstanty Grudź (1912-1920); ks. Szymon Sidorowicz, ks. Antoni Jaskiel – wikariusze.
Ks. Jan Siemaszkiewicz (1920-1928), patriota białoruski, usiłował wprowadzić do liturgii język białoruski.
Ks. Kazimierz Zacharzewski (1928-1946)
Ks. Władysław Araszkiewicz (1946-1948)
W latach 1948-1950 kościół ławaryski był nieczynny.
Ks. Paweł Piekarski (1950-1954)
Ks. Tadeusz Hoppe (1954-1958)
Ks. Antoni Rukas (1958)
Ks. Antoni Dziekan (1959-1962)
Ks. Stanisław Lidys (1962)
Ks. Stanisław Toporek (1962-1977)
Ks. Leon Sawicki (1977-1982)
Ks. Algis Kazlauskas (1982-1989)
Ks. Jeronimas Petrikas (1989-1990)
Ks. Jan Mackiewicz (1990-2000)
Ks. Elijas Anatolijus Markauskas (2000-2003)
Ks. Marek Bogdanowicz (2003-2008)
Ks. Paweł Palul (2008-…).
Źródła:
1. Tekst przygotowany przez ks. Elijasa A. Markauskasa (proboszcza ławaryskiego w latach 2000-2003) na podstawie osobistych zapisów i pracy magisterskiej „Dzieje parafii Ławaryszki” w latach 1906-2000, napisanej przez Krystynę Juckiewicz-Tołłoczko w 2006 roku na Papieskim Wydziale Teologicznym w Warszawie.
2. Książka „Slabados kaimo istorija ir tradicijos”, Kaunas 2012
Autor pracy:
Sebastian Głazko – nauczyciel Waldemar Szełkowski
Gimnazjum im. J.I. Kraszewskiego w Wilnie
WYRÓŻNIENIE w Konkursie „Wileńszczyzna mą Ojczyzną”
Ostatnia aktualizacja: 16 czerwca, 2019
